بسم الله الرحمن الرحیم

وابستگی و ارتباط تنگاتنگ رفتارهای اقتصادی و سمت و سوی معاملات با نیازهایی که برخاسته از دیدگاه ها و نوع نگرش انسان به برداشت آنها از مفاهیم اقتصادی، بر کسی پوشیده نیست. تنوع دیدگاه ها و عکس العمل های موجود در یک اجتماع از بعد اقتصادی را باید در کیفیت درک آنان از مفاهیمی چون رزق، روزی، رابطة تلاش و درآمد، چگونگی رقابت در عرصة اقتصادی، غایت فعالیت اقتصادی، رابطة کار و سرمایه و سود، رفتار بهینة فرد اقتصادی، شرایط و مقدمات لازم برای معاملات، کیفیت برخورد طرفین معاملات با یکدیگر، آشنایی کافی با عقود و لوازم آن ها، عوامل ایجاد فقر و ثروت، رابطة امور معنوی با مادی و بسیاری از مفاهیم اساسی دیگر جستجو کرد.

انسان ها در فعالیت های اقتصادی خرد و کلان خود، در هر یک از سه بخش دولتی، خصوصی و خصوصی_دولتی، همواره به دنبال حد اکثر کردن مطلوبیت های خود هستند و این مطلوبیت ها شکل نمی گیرند مگر با توجه به دیدگاه های آنان به مفاهیم اقتصادی فوق که گاه با موارد فرهنگی و اجتماعی و البته عقیدتی اجین شده اند.

یکی از اهداف اقتصادی در اسلام با ارائة تعاریف خاص و منحصر به فر خود از هر یک مفاهیم تلاش دارد تا انسان ها مفاهیم اقتصادی را برپایة آموزه های توحیدی و به دور از حواشی و جوسازی های پوشالی فرابگیرند تا برپایة مفهوم صحیح آنها دست به فعالیت های اقتصادی بزنند. از نظر اسلام برای دست یابی به سلامت اقتصادی، نوع نگرش به فعالیت های اقتصادی، اهمیت فوق العاده ای دارد و این فعالیت ها باید در مسیر رشد و تعالی انسان در کسب کمالات انسانی قرار بگیرند. بسیاری از مفاهیم مذکور، حتی در ادبیات اقتصاد متداول وجود ندارند و مابقی نیز نوعاً از تفاوت مفهومی بنیادین برخوردارند.

با تبیین و ترویج صحیح مفاهیم اقتصادی اسلام، مسیر دست یابی به سلامت اقتصادی کوتاه تر از همیشه خواهد بود و در صورت اجرای این اصل نظری است که مراحل متعدد نفی فساد، مبارزه و تلاش برای تعالی امکان پذیر خواهد بود.

تبیین و ترویج مفاهیم اقتصادی مورد اهتمام قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام بوده است و تلاش کرده اند تا با تعریف و تعیین جایگاه واقعی آنها، ار بسیاری از آسیب ها جلوگیری کنند. برای مثال در قرآن کریم بارها این نکته گوشزد شده است که رزق از جانب خداست و انسان ها حق ندارند نگاهی استقلالی بدان داشته باشند تا متعاقب این نگاه آن را آنطوری که خلاف احکام اسلامی است، کسب، سرمایه گذاری، هزینه و یا انباشته کنند. در واقع رابطة تبیین و ترویج صحیح مفاهیم اقتصادی از منظر اسلام یک گام پیشگیرانه و البته حیاتی در جهت نیل به سلامت اقتصادی محسوب می شود.

 

جواد ارباب