بسم الله الرحمن الرحیم
ادامة مطلب پرده ای از معانی سورة «عصر»
«إن الإنسان لفی خسر»در این جمله تأکید بسیاری به کار رفته است. زیرا جمله اسمیه است یعنی بجای اینکه گفته شود انسان ضرر می کند، گفته شده است «انسان در خسران و ضرر است» که این اسلوب ناظر به نوعی دوام و ثبات است.
همچنین از حرف «إنَّ» در آغاز استفاده شده است یعنی «واقعا و حقیقتا انسان در خسران و ضرر است» و همچنین از حرف «لام» در « لفی خسر» استفاده شده است یعنی «واقعا و حقیقتا، انسان حتما در خسران و ضرر است».
این مقدار از تأکید شاهد قطعیت و شک ناپذیری این مطلب و همچنین ناظر به اهمیت این مطلب است.
انسان در آیه چون با الف ولام به کار رفته است به معنای همه انسان ها ست.
خسر و خسران، به معنی کم شدن و ناقص شدن به نحو کلی یا ضررِ عمده است. به عبارتی ضرر گاهی بدست نیاوردن سود مطلوب است مثلا سود یک تاجر از سودِ دیگر تجار کمتر باشد و گاهی ضرر، از بین رفتن سرمایه است، یعنی آنچه باید بوسیلة آن کسب سود می کرده است از بین رفته است و بنابر این ضرر کلی، نوعی ورشکستگی است. خسران به این ضرر نوع دوم گفته می شود که اصل سرمایه از بین می رود. حال باید دید سرمایه انسان چیست؟ و مگر انسان در حال خرید و فروش و کسب است؟
در بسیاری از اشارات قرآنی و تصریحات روایی دنیا محل تجارت و کاسبی معرفی شده است و زندگی دنیایی فرصتی برای این تجارت است، در این تجارت آنچه سرمایه انسان است و بوسیله آن تجارت می کند و دائم به وسیله آن در حال خرید و فروش و کاسبی است همان «عمر» و نیروهای حیاتی او هستند «به عبارتی سرمایه انسان خود اوست». انسان دائما در هر انتخاب و هر فکر و هر عملی و ... بخشی از عمر خود و نیروهای خود را (اعم از نیروهای ذهنی و بدنی) می دهد و با آن اندیشه یا عملی فراهم می آورد و زندگی دنیایی به نحوی است که کسی نمی تواند این تجارت را ترک کند یعنی عمر و نیروهای خد را نگه دارد و صرف چیزی نکند.
با توجه به آنچه گفته شد، معنی آیه (ظاهرا) این است که «حقیقتا انسان در خسران است» یعنی واقعا او در حال باختن سرمایه و ورشکسته شدن، و به عبارتی، باختن خودش است. زیرا اگر با این سرمایه کالایی بی ارزش فراهم آورد که معادل این سرمایه نیست، ضرر از سرمایه کرده است. عمر و نیروها و به عبارت بهتر خود انسان قیمتی دارد که یا در این تجارتکده آنها را به قیمت واقعی و ارزش مناسب معامله می کند یا در خسران است.« الَّذینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلیهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَلا ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبینُ »(آیه 15 سوره زمر) این ضرر نه صرفا ضرری مادی یا معنوی بلکه بدترین نوع ضرر و آشکارترین نوع ورشکستگی است، زیرا انسان در «خودش، زندگی اش و خانواده اش» ضرر کرده است و نه تنها در معامله چیزی بدست نیاورده است بلکه همه یا بخشی از سرمایه را باخته است. (ألا لیس لأنفسکم ثمن إلا الجنة و لاتبیعوها إلا بها، حضرت قیمت عمر و زندگی انسان را بهشت می شمارد و کمتر از آن اگر خودت را بفروشی خاسری!)
ادامه دارد...
احسان کرمانشاهی
سدره المنتهی
